ਭਾਰਤੀ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ.......... ਲੇਖ / ਗੁਰਦਿਆਲ ਭੱਟੀ

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਮੱਧ ਵਰਗ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਵਰਗ, ਅਰਥਾਤ ਨਾ ਤਾਂ ਗ਼ਰੀਬ ਅਤੇ ਨਾ ਅਮੀਰ | ਮੱਧ ਵਰਗ, ਹਰ ਇਕ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਮਾਤ ਹੈ | ਇਹ ਜਮਾਤ ਕੁਝ ਪੜੀ ਲਿਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ | ਇਸ ਦੀਆਂ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਅਕਸਰ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ | ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਵਰਗ, ਛੋਟਾ ਵਪਾਰੀ, ਛੋਟਾ ਦੁਕਾਨਦਾਰ, ਛੋਟੀ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੀ ਕਿਸਾਨੀ ਸਾਰੇ ਹੀ ਮੱਧ ਵਰਗ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ | ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਗੰਭੀਰ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਇਸ ਜਮਾਤ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਤਾਕਤਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਉਥੇ ਤਬਦੀਲੀ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਇਹ ਜਮਾਤ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤਾਂ ਦੇ ਫੈਲਾਏ ਜਾਲ ਵਿਚ ਫਸਕੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਈ ਹੈ, ਉਥੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਖੜੋਤ ਜਾਂ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ |

ਭਾਰਤੀ ਮੱਧਵਰਗ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ | ਪਰ ਦੁਖਾਂਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫਰਜ਼ਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਅਵੇਸਲਾ ਹੋਇਆ ਬੈਠਾ ਹੈ | ‘ਬਿੱਲੀ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਕਬੂਤਰ ਦੇ ਅੱਖਾਂ ਮੀਚਣ ਵਾਂਗ’ ਇਹ ਵਰਗ ਵੀ ਅੱਖਾਂ ਮੀਚੀ ਬੈਠਾ ਹੈ | ‘ਮਹਾਨ ਭਾਰਤ’ ਦੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੇਜੋ ਸੁਪਨੇ ਸਿਰਜੇ ਸਨ, ਉਹ ਚਕਨਾਚੂਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ | ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੈ | ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਅਪਰਾਧੀਕਰਨ ਹੋ ਚੁਕਾ ਹੈ | ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਸੈਨਾਵਾਂ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ | ਹਰ ਪਾਸੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੈ | ਔਰਤ ਦੀ ਹਾਲਤ ਤਰਸਯੋਗ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ | ਜਾਤ-ਪਾਤੀ ਵਿਵਸਥਾ ਆਪਣੀ ਚਰਮ ਸੀਮਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਹੈ | ਬੱਚੀਆਂ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ | ਧਾਰਮਕ ਮੂਲਵਾਦ ਆਪਣਾ ਕਰੂਰ ਚਿਹਰਾ ਲੈ ਕੇ ਹਾਜ਼ਰ ਹੈ | ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਧਾਰਮਕ ਮੂਲਵਾਦ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਹਰ ਇਕ ਨੇ ਵੇਖਿਆ ਹੈ | ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤ ਦੇ ਗਰਭ ਵਿਚੋਂ ਬੱਚਾ ਕੱਢਕੇ ਮਾਰਨ ਉਪਰੰਤ ਵੀ ਇਹ ਧਾਰਮਕ ਮੂਲਵਾਦ ਪੂਰੀ ਸ਼ਾਨ ਨਾਲ ਰਾਜਸੱਤਾ ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ | ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸਫਲਤਾ ਗਰਦਾਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ | ਹਰ ਰੋਜ਼ ਨਵਾਂ ਘੁਟਾਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਜਗੀਰੂ ਅਤੇ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਪਿਛੋਕੜ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਇਸ ਖੇਡ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ | ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਤੱਕ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ | ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਰਗੇ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਕਈ-ਕਈ ਚਿਹਰੇ ਸਾਂਭੀ ਬੈਠਾ ਹੈ |

ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾ ‘ਵਿੱਦਿਆ ਵਿਚਾਰੀ ਤਾਂ ਪਰਉਪਕਾਰੀ’ ਇਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾ ਹੈ | ਇਸ ਦਾ ਸਰਲ ਜਿਹਾ ਅਰਥ ਹੈ ਜੋ ਆਦਮੀ ਪੜ ਲਿਖਕੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਭਲੇ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦਾ, ਉਸਨੂੰ ਪੜਿਆ ਲਿਖਿਆ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ | ਪਰ ਅਜੋਕਾ ਪੜਿਆ ਲਿਖਿਆ ਵਰਗ ਇਸ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਪੂਰਾ ਉਤਰਦਾ ਹੈ ? ਅਧਿਆਪਕ, ਵਕੀਲਾਂ ਤੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੇ ਇਕ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਅਮਾਨਵੀਕਰਨ ਸਾਡੀ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ‘ਅਸਲੀ ਅਰਥ’ ਸਮਝ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਇਹ ਲੋਕ ਸਿਰਫ਼ ਪੈਸਾ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਪੜੇ ਹਨ | ਆਮ ਗ਼ਰੀਬ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਨਾਲ ਇਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ | ਇਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕਲੋਨੀਆਂ ਇਨਾਂ ਦੀ ਸੋਚਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ | ਇਹ ਮਜ਼ਦੂਰ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬ ਵਰਗ ਤੋਂ ਇਸ ਲਈ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਚੰਗਾ ਮਾਹੌਲ ਦੇ ਸਕਣ | ਮੈਨੂੰ ਬੜਾ ਦੁੱਖ ਹੋਇਆ, ਜਦੋਂ ਪਿੱਛੇ ਜਿਹੇ ਇਕ ਲੈਕਚਰਾਰ ਅਧਿਆਪਕਾ ਨੇ ਔਰਤ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀ ਗੱਲ ਸਵੀਕਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ | ਉਸਦਾ ਤਰਕ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਔਰਤ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਦੀ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ਵਾਲੀ ਪੁਜੀਸ਼ਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ | ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਨਾ ਇਸ ਦਲੀਲ ਵਿੱਚ | ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਹੁਨਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਗਰੀਬ ਵਰਗ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੀ ਭੱਜਦੇ ਹਨ |

ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੇ ਇਕ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਹਊਮੈ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸਾਡੀ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੀ ਹੈ | ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਸਦੀਆਂ ਚੱਲੀ ਸਿੱਖ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇਸ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਸੱਟ ਤਾਂ ਮਾਰੀ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ | ਇਹ ਇਕ ਸਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਅਰਥਾਤ ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਲੁੱਟ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ | ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਧਾੜਵੀ ਬਾਹਰੋਂ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕੁਚਲ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ | ਕੁਝ ਹਜ਼ਾਰ ਆਦਮੀ ਲੈ ਕੇ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਇਥੇ ਆਈ ਅਤੇ ਜਾਤਾਂ-ਪਾਤਾਂ ਅਤੇ ਧਰਮਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ‘ਤੇ ਲਗਭਗ 300 ਸਾਲ ਰਾਜ ਕਰਦੀ ਰਹੀ | ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਇਕ ਚੰਗੇ ਇਨਸਾਨ ਨਹੀਂ ਬਣੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਇਕ ਕੌਮ ਨਹੀਂ ਬਣੇ | ਲੁਟੇਰਿਆਂ ਦੇ ਚਲਾਏ ਇਸ ਪ੍ਰਪੰਚ ਦਾ ਹਾਲੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ ਹੈ | ਕਈ ਅਖੌਤੀ ਉੱਚ ਵਰਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਅਖੌਤੀ ਨੀਵੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ | ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਰਿਜਰਵੇਸ਼ਨ ਪੱਖੀ ਅਤੇ ਰਿਜਰਵੇਸ਼ਨ ਵਿਰੋਧੀ ਖੇਮਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡੇ ਹੋਏ ਹਾਂ | ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ ਕਿ ਇਹ ਨੀਤੀਆਂ ਕਿਸੇ ਇਕ ਵਰਗ ਦੇ ਭਲੇ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀਆਂ, ਇਹ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਪੱਕੇ ਲਈ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ | ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਸਾਨੂੰ ਉਪਰੋਕਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਲੇਬਲ ਲਾ ਕੇ ਉਸਦੀ ਗੱਲ ਅਣਸੁਣੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ |

ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਲੜਦਾ ਉਹੀ ਹੈ ਲੜਨਾ ਜਿਸਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ | ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਭਾਰਤੀ ਮੱਧ ਵਰਗ ਲਈ ਇਕ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣਕੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਭਾਰਤੀ ਮੱਧ ਵਰਗ ‘ਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਅੱਖ ਹੈ | ਸਾਡੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਅਵਾਮ ਵਿਰੋਧੀ ਨੀਤੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਮੁੜ ਦਾਖਲ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ | ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਕ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਬਰਬਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਅਮੀਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁ-ਕੌਮੀ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਪੈਰ ਪਸਾਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ | ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨ, ਛੋਟੇ ਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਵਪਾਰੀ, ਦੁਕਾਨਦਾਰਾਂ, ਕਾਰਖਾਨੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਲੀਆਮੇਟ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦੇਣਾ ਹੈ | ਨਿੱਜੀਕਰਨ ਦੀ ਨੀਤੀ ਨੇ ਨਵੀਂ ਭਰਤੀ ਬਿਲਕੁਲ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ | ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ‘ਤੇ ਲੱਗੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀ ਛਾਂਟੀ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ | ਇਸ ਲਈ ਸਮੁੱਚੇ ਮੱਧ ਵਰਗ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਵਰਗ ਲਈ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਗੰਭੀਰ ਚੁਣੌਤੀ ਲੈ ਕੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਸੋ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੀ ਫੋਕੀ ਹਉਮੈ, ਵਿਦਵਤਾ ਅਤੇ ਉੱਚੀ ਜਾਤ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਤਿਆਗ ਕੇ, ਇਕ ਜੇਤੂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਲੋੜ ਹੈ | ਵੈਸੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਤਾਂ ਹੀ ਅਖਵਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜੇਕਰ ਚੰਗੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਵਾਂਗੇ | ਆਪਣੀ ਹੀ ਜਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਹਿੱਤਾਂ ਵਿਚ ਗ਼ਲਤਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਅਖਵਾਉਣ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ |

ਅੰਤ ਵਿਚ ਮੈਂ ਭਾਰਤੀ ਮੱਧ ਵਿਚਲੇ ਉਨਾਂ ਵੀਰਾਂ ਅੱਗੇ ਸਿਰ ਝੁਕਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ, ਜਾਨ ਤਲੀ ‘ਤੇ ਧਰਕੇ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ | ਅੰਤ ਵਿਚ ਮਹਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਵੀ ਪਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਇਨਾਂ ਸਤਰਾਂ ਨਾਲ ਚਰਚਾ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ |
ਸਭ ਤੋਂ ਖਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਮੁਰਦਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਭਰਾ ਜਾਣਾ
ਨਾ ਹੋਣਾ ਤੜਪਦਾ ਸਭ ਸਹਿਣ ਕਰ ਜਾਣਾ
ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣਾ ਕੰਮ ਤੇ
ਤੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਘਰ ਜਾਣਾ
ਸਭ ਤੋਂ ਖਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਸਾਡੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਮਰ ਜਾਣਾ |

ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ – ਹੱਤਿਆ ਜਾਂ ????.......... ਲੇਖ / ਰਿਸ਼ੀ ਗੁਲਾਟੀ

ਬੜੇ ਹੀ ਦੁੱਖ ਤੇ ਅਫਸੋਸ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਜੂਦ ਨੂੰ ਬਚਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਜਨਮ ਦਾਤਿਆਂ, ਆਪਣੇ ਵਡੇਰਿਆਂ ਅੱਗੇ ਸੈਮੀਨਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰਕ ਦੇਣੇ ਪੈ ਰਹੇ ਹਨ | ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਅਣਜੰਮੀ ਬੇਟੀ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਭੀਖ ਮੰਗਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਿਉਂ ਹੋ ਗਈ ? ਜੇਕਰ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਖੋਹ ਲਵੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਬੜੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਅਣਜੰਮੀ ਧੀ ਤੋਂ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੀ ਖੋਹਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਤਕਲੀਫ਼ ਨਹੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਹੀ |

ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਔਰਤ ਹੀ ਔਰਤ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਣੀ ਬੈਠੀ ਹੈ | ਇਹ ਉਹੀ ਸੱਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਨੂੰਹ ਨਾਲ ਭੈੜਾ ਵਤੀਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜਦ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਸਾਰੀ ਸੋਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਨੂੰਹ ਤੇ ਧੀ ਵਿਚਲੇ ਫਰਕ ਦਾ ਪੈਂਡਾ ਕਦ ਮੁੱਕੇਗਾ ? ਉਹ ਕਿਉਂ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਨੂੰਹ ਸੀ | ਅੱਜ ਆਧੁਨਿਕ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਜਦ ਨੂੰਹ ਕਿਸੇ ਫੰਕਸ਼ਨ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਸੱਸ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸੁਨਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ “ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਇੰਝ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ” | ਇਸ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੱਸਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦਾ ਯੁੱਗ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਿਤਾਏ ਸਮੇਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ | ਅੱਜ ਸਮੇਂ ਦੀ ਇਹ ਮੰਗ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਨੂੰਹਾਂ, ਤੁਹਾਡੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਕਦਮਾਂ ਨਾਲ ਕਦਮ ਮਿਲਾਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ | ਇਸ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਕੋਲ ਆਪਣੇ ਕੰਮ-ਕਾਰ ਤੋਂ ਕਿੱਥੇ ਵਿਹਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਪੋਤਿਆਂ-ਪੋਤੀਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੜਾਈ ਲਿਖਾਈ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਕਰਨ | ਬਜ਼ਾਰ ਜਾ ਕੇ ਕਿਲੋ-ਕਿਲੋ ਸਬਜ਼ੀ ਖਰੀਦਣ | ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਨੂੰਹਾਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬੁਰਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ |

ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਆਪਣੇ ਗੁਰੂਆਂ ਪੀਰਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਸਿਰ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਡੇ ਪਿਆਰੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪਰਵਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ | ਪਰ ਕੀ ਉਹਨਾਂ ਮਹਾਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਕੋਖ ਤੋਂ ਜਨਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਿਆ ? ਕੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਛਾਤੀ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਿਲਾ ਕੇ ਵੱਡਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਾਂ ਇੱਕ ਔਰਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ? ਉਹ ਔਰਤ ਵੀ ਤਾਂ ਕਦੇ ਬੱਚੀ ਸੀ | ਜੇਕਰ ਉਸ ਬੱਚੀ ਦੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੇ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪਨਪ ਰਹੀ ਬੇਹੱਦ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਲਾਹਣਤ “ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ” ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਕਿਥੋਂ ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਲੋਕ ਸਾਡਾ ਮਹਾਨ ਵਿਰਸਾ ਬਣ ਸਕਦੇ ਸੀ ? ਜੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ, ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਜਾਂ ਹੋਰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਵੀ ਇਸ ਲਾਹਣਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਇਹ ਲਾਲ ਕਿੱਥੋਂ ਲੱਭਣੇ ਸਨ ?

ਇਸ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਨੂੰਹਾਂ ਜਾਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਅੱਜ ਜਾਂ ਕੱਲ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਨੂੰਹ ਬਨਣਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ “ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ” ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੜਕਾ ਜਾਂ ਲੜਕੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸੋਚ ਅਪਣਾਓ | ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਬਾਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਮੈਂਬਰ ਕਿਉਂ ਨਾਂ ਹੋਵੇ | ਕਈ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੜਕੇ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ-ਚਾਰ, ਪੰਜ-ਪੰਜ ਵਾਰ ਅਬਾਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਜਿਨਾਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਅਬਾਰਸ਼ਨ ਦੀ ਦਰਦਨਾਕ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਮਿੱਟੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਘਰ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਕਈ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੜਕੇ ਦੇ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ-ਚਾਰ, ਪੰਜ-ਪੰਜ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਜਨਮ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬੇਕਸੂਰ ਲੜਕੀਆਂ ਨਾਲ ਮਤਰੇਇਆਂ ਵਰਗਾ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਆਖਿਰ ਕੀ ਕਸੂਰ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਮਾਸੂਮ ਬੱਚੀਆਂ ਦਾ | ਸੁਣੋ ਬੇਦਰਦ ਮਾਪਿਓ ਸੁਣੋ, ਉਹਨਾਂ ਬੱਚੀਆਂ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਤਲਬ ਲਈ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਹੋ | ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ, ਪੜਾਈ ਤੇ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਮੁਕਾਮ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ | ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਾਝਿਆਂ ਰੱਖਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ | ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਚਾਕਲੇਟ ਤੇ ਕੁੜੀ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ੀ ਲੈਣ ਨੂੰ ਤਰਸਦੀਆਂ ਨਿਗਾਹਾਂ, ਮੁੰਡੇ ਖੜਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਬੱਸ ਜਾਂ ਵੈਨ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਬੱਚੀ ਤੱਪੜਾਂ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲ ਜਾ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ | ਕਿਉਂ ਹੈ ਇਹ ਫ਼ਰਕ ? ਜ਼ਰਾ ਗੌਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਦੇਖੋ, ਰੋਜ਼ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜਦੇ ਹੋ ਕਿ ਫਲਾਣੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ, ਫਲਾਣੇ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨੇ ਰਾਜ ਪੱਧਰ ਤੇ ਪਹਿਲੀਆਂ ਪੁਜੀਸ਼ਨਾਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ | ਉਦੋਂ ਤਾਂ ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਖ਼ਬਾਰ ਲਈ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਚਿਹਰਿਆਂ ਨਾਲ ਫੋਟੋ ਖਿਚਵਾਉਂਦਾ ਹੈ | ਫਿਰ ਜਦ ਉਸੇ ਲੜਕੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਦੋ ਬੇਟੀਆਂ ਜਨਮ ਲੈ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸ ਉੱਪਰ ਮਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਚਿਹਰੇ ਹੀ ਮੁਰਝਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ, ਕਿੰਨੀਆਂ ਕਲਪਨਾਂ ਚਾਵਲਾ ਜਨਮ ਲੈਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸੌੜੀ ਸੋਚ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ |

ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਵਿਸਫੋਟਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ | ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਤਬਕਾ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਟਕ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਬੇਰੋਜ਼ਗਾਰੀ, ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਸਤ ਹੋਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਬੇ-ਲਗਾਮ ਮਹਿੰਗਾਈ, ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਲਈ ਘਟਦੀ ਜ਼ਮੀਨ, ਘਟਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਮੇ ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਜੋ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਖਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਹਨਾਂ ਸਭ ਅਲਾਮਤਾਂ ਲਈ ਵਧਦੀ ਹੋਈ ਅਬਾਦੀ ਬੜੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ | ਜੇਕਰ ਇਸ ਤੇ ਜੇਕਰ ਕਾਬੂ ਨਾਂ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਜਦ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨੂੰ ਤਰਸਣਗੀਆਂ | ਸਾਇੰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਤੋਹਫਾ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਸਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਮਾਪੇ ਜਾਣ ਲੈਂਦੇ ਸਨ | ਜੇਕਰ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਬੱਚਾ ਅਪੰਗ ਆਦਿ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਕੇ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦਾ ਦੁੱਖ ਭੋਗਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਅਬਾਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾ ਕੇ ਜਨਮ ਨਾਂ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੋਈ ਗਲਤ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਸਾਡੀਆਂ ਸੌੜੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਨੇ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਇਸ ਵਰਦਾਨ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਬਣਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ | ਜੋ ਗਰਭ ਟੈਸਟ ਬੱਚੇ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਪਰਖਣ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ, ਉਸਨੂੰ ਮੁੰਡੇ ਜਾਂ ਕੁੜੀ ਦੇ ਟੈਸਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਭਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ | ਜੋ ਖੋਜਾਂ ਅਪੰਗ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਬਨਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, Aਹ ਮਾਸੂਮ ਜਿੰਦਾਂ ਨੂੰ ਰੋਲਣ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਣ ਲਗੀਆਂ | ਜੇਕਰ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਇਸ ਖੋਜ ਨੂੰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਜਨਮ ਤੇ ਰੋਕ ਲਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਬਾਦੀ ਤੇ ਕੰਟਰੌਲ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬੁਰਾਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ | ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸ ਸੱਤ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਭਰੂਣ ਨੂੰ ਬੇਬੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੀ, ਕੇਵਲ ਸਰੀਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਮੰਨਦੀ ਹੈ | ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਹੱਤਿਆ ਨਾਂ ਕਹਿ ਕੇ ਕੇਵਲ ਫੈਮਲੀ ਪਲਾਨਿੰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਅੱਜ ਲੋੜ ਹੈ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਵਰਦਾਨਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੇ ਵਰਤੋਂ ਸਮਝਣ ਦੀ | ਇਹ ਸਭ ਸੰਭਵ ਤਾਂ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਸਾਡੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜੀ ਖੁਦ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਵੇ ਤੇ ਵਧ ਕੇ ਬੱਚੀਆਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਵੇ |

ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਨਪ ਰਹੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਲਾਹਣਤ ਦਹੇਜ ਵੀ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ | ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਲੜਕੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਮਾਪੇ ਅੱਠ-ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਭਵਿੱਖ ਸੁਰਖਿੱਅਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ | ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਲਗਾ ਕੇ ਵੀ ਕਿਹੜਾ ਲੜਕੀਆਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ ? ਹਰ ਰੋਜ਼ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦਹੇਜ ਦੀ ਬਲੀ ਚੜ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ | ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਮਾਸੂਮ ਬਾਲ ਰੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ | ਉਹਨਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਤੇ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਹੋਰ ਸਾਮੀਆਂ ਟਿਕਾਉਣ ਵੱਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | ਫਿਰ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਣ ਤੇ ਰਹੀ ਸਹੀ ਕਸਰ ਵੀ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ |

ਸੋ ਨਿਚੋੜ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਵਰਗੀ ਲਾਹਣਤ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਸਦੇ ਕਾਰਣਾਂ ਵੱਲ ਝਾਤ ਮਾਰਨੀ ਪਵੇਗੀ | “ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਬੁਰੀ ਲਾਹਣਤ ਹੈ” ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਲਗਾ ਕੇ, ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਕੇ, ਸੈਮੀਨਾਰ ਕਰਵਾ ਕੇ, ਸਰਕਾਰੀ ਤੰਤਰ ਜਾਂ ਉਸਦਾ ਪੈਸਾ ਵਰਤਕੇ ਜਾਂ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾ ਕੇ ਇਸਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ | ਇਸ ਲਾਹਣਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇਣ ਲਈ ਮਾਪੇ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਜੁੰਮੇਵਾਰ ਹਨ | ਸੋ ਜੇਕਰ ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਇਸਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਸਦੇ ਕਾਰਣਾਂ ਨੂੰ ਨੱਥ ਪਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ |

ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ.......... ਲੇਖ / ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੌੜ

ਸੰਨ 1991 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨਾਂ ਹੇਠ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਫੈਸਲੇ ਕੀਤੇ | ਦਰਅਸਲ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ‘ਤੇ ਇਹ ਵੱਡਾ ਹਮਲਾ ਸੀ | ਲੋਕ ਲੁਭਾਉਣੇ ਨਾਮ ਇਸ ਕਰਕੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਤਾਂ ਕਿ ਲੋਕ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇ |


ਡੇਢ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਬੀਤ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸਮਝ ਹੁਣ ਉਦੋਂ ਆਉਣ ਲੱਗੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਨਾਂ ਸੁਧਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਣ ਲੱਗਾ ਹੈ | ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਜੋ ਹਾਲਤ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ ਉਸ ਨਾਲ ਮੁਲਕ ਅੰਦਰ ਵੱਡੀਆਂ ਜੋਕਾਂ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਭੇੜ ਤਿੱਖਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ | 1991 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤਕ ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਬਦਲ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ | ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਨਾਂ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪਾਸੇ ਜਾਣ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜੀਆਂ, ਵੱਡੇ ਪੂੰਜੀਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਹਿਤਾਂ ਖਾਤਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ |

ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੱਡੀਆਂ ਜੋਕਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟ ਦੇ ਰਾਹ ਦਾ ਹਰ ਅੜਿੱਕਾ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਦੰਭੀ ਲੇਬਲ ਹੇਠ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ, ਕਮਾਈ, ਵਸੀਲਿਆਂ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾੜੇ ਦੇ ਮੂੰਹ ਧੱਕ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਇਨਾਂ ਸੁਧਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮੁਲਕ ਦੀ ਆਮਦਨ ‘ਚੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਨਿਗੂਣਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋਰ ਵਧ ਛਾਂਗਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਵੱਡੇ ਲੁਟੇਰਿਆਂ ਦੇ ਖਰਬਾਂ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਆਮਦਨ ਟੈਕਸਾਂ ਦੇ ਬਕਾਏ ਵੱਟੇ ਖਾਤੇ ਪਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ |

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਿਸਾਨਾਂ, ਛੋਟੇ ਸਨਅਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਬਸਿਡੀਆਂ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ | ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰੇ ਵੱਡੀਆਂ ਜੋਕਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ | ਰਾਜਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਤਿਆਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ | ਪਬਲਿਕ ਵੰਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ, ਪੈਨਸ਼ਨ, ਬੀਮਾ, ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰ ਖਤਮ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ | ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਨਿਜੀਕਰਨ, ਵਪਾਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਪੰਚਾਇਤੀਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸਧਾਰਨ ਜਨਤਾ ਤੋਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਦੇ ਖੁਸ ਜਾਣ ‘ਚ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹੈ | ਨਵੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨਾਲ ਅਸਾਮੀਆਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ, ਗ੍ਰਾਂਟਾਂ ਅਤੇ ਬਜਟ ਸਹਾਇਤਾ ‘ਚ ਕਟੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ |

ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਇਸ ਦੌਰ ‘ਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੋਰ ਵੀ ਭਿਆਨਕ ਹਨ | 1991 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 2001 ਤਕ ਦੇ ਸਮੇਂ ‘ਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕੰਮ ‘ਚ ਲੱਗੀ ਆਬਾਦੀ ਸਾਢੇ 3 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਥੱਲੇ ਜਾ ਡਿੱਗੀ ਹੈ | ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ ਸਨਅਤੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ‘ਚ ਲੱਗੀ ਆਬਾਦੀ ਵੀ ਸਾਢੇ 3 ਫੀਸਦੀ ਥੱਲੇ ਜਾ ਡਿੱਗੀ ਹੈ | ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹੋਈ ਇਸ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਅੰਦਰ ਵੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ | ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਉਜਾੜੇ ਦੀ ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੁਧਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ‘ਵਿਕਾਸ’ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਕਮ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਐਲਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਆਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ | ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਉੱਪਰ ਇਨਾਂ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦਾ ਰੋਲਰ ਫੇਰਨ ਵਿਚ ਇਕ ਦੂਜੀ ਨੂੰ ਮਾਤ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ | ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਯੂ.ਪੀ. ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਕੇਰਲ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਸੂਬੇ ‘ਚ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਕੋਈ ਵਖਰੇਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ | ਨਾ ਹੀ ਕਾਂਗਰਸ, ਬੀ.ਜੇ.ਪੀ., ਕਿਸੇ ਜਨਤਾ ਦਲ, ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ, ਤੇਲਗੂ ਦੇਸਮ, ਡੀ.ਐਮ.ਕੇ. ਜਾਂ ਖੱਬੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ‘ਚ ਕੋਈ ਵਖਰੇਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ | ਇਨਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਸੁਧਾਰ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਹਨ ਸਗੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਲਾਠੀ, ਗੋਲੀ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੁੱਟਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ | ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜਤਾ ਇਹ ਸਭੇ ਪਾਰਟੀਆਂ ਠੋਕ ਵਜਾ ਕੇ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਾਬਲ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ |

ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਠੰਢਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹਾਕਮ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਰੋਲਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਰਾਹਤ ਦੇ ਨਕਲੀ ਐਲਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ | ਯੂ.ਪੀ.ਏ. ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸਾਂਝਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਇਸੇ ਮਜ਼ਬੂਰੀ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ | ਯੂ.ਪੀ.ਏ. ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਹਮਾਇਤੀ ਖੱਬੇ ਮੋਰਚੇ ਦੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਇਹ ਮੰਨਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਰਾਹਤ ਐਲਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਅਮਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ |

ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਖਿੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਨੇ ਇਹ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨਾਂ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦਾ ਜਿਥੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਟਾਕਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣਾ ਪਿਆ ਹੈ | ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਸਦਕਾ ਹੀ ਹੋ ਸਕਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਅਕਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਬਿਜਲੀ ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀ ਮਿਆਦ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣੀ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ | ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਸਨਅਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਉਂਤ ਸਿਰੇ ਨਹੀਂ ਚੜਨ ਦਿੱਤੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਖੋਹ ਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਰਥਿਕ ਜ਼ੋਨ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਸਕੀਮ ਧਰੀ-ਧਰਾਈ ਰਹਿ ਗਈ, ਟਰਾਈਡੈਂਟ ਗਰੁੱਪ ਤੋਂ ਬਰਨਾਲਾ ਨੇੜੇ ਜ਼ਮੀਨ ਐਕਵਾਇਰ ਕਰਨ ਬਦਲੇ ਭਾਰੀ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਵਸੂਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਆਈ.ਟੀ.ਆਈ. ਤੇ ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕ ਕਾਲਜਾਂ ਦੇ ਸੁਸਾਇਟੀ-ਕਰਨ ਨੂੰ ਠੱਲ ਪਾਈ ਹੈ , ਟਰੇਂਡ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਬਿਲਕੁਲ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਕਾਮ ਕੀਤੀ ਹੈ |